โรคภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัขเป็นหนึ่งในปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยในน้องหมา สุนัขที่เป็นโรคนี้มักมีอาการคัน เกา ผิวหนังแดง มีผื่น หรือขนร่วง ทำให้สัตว์เลี้ยงรู้สึกไม่สบายตัวและเจ้าของหนักใจในการดูแล ปัจจุบันการรักษาที่ใช้กันอยู่ เช่น ยาแก้แพ้ ยาสเตียรอยด์ ยากดภูมิคุ้มกัน แชมพูยา และอาหารสูตรพิเศษ สามารถช่วยบรรเทาอาการได้ระดับหนึ่ง แต่อาจไม่สามารถรักษาให้หายขาดหรือมีผลข้างเคียงเมื่อใช้ระยะยาว เจ้าของสุนัขหลายคนจึงมองหาวิธีใหม่ที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัยมากขึ้น
สเต็มเซลล์รักษาสุนัขเป็นภูมิแพ้ผิวหนัง กำลังกลายเป็นประเด็นที่ได้รับความสนใจอย่างมากในวงการสัตวแพทย์ โดยเฉพาะแนวทางการใช้เซลล์ต้นกำเนิดจากไขมันเพื่อรักษาอาการภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัข แนวทางนี้ถือเป็นการรักษาใหม่ในสัตวแพทย์ที่มอบความหวังว่า จะช่วยให้น้องหมาที่ทุกข์ทรมานจากโรคผิวหนังนี้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ในบทความนี้เราจะมาทำความเข้าใจแนวทางการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดว่าคืออะไร ทำงานอย่างไร มีงานวิจัยล่าสุดรองรับแค่ไหน และให้ประโยชน์ความปลอดภัยอะไรบ้างกับสัตว์เลี้ยงของเรา
โรคภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัขคืออะไร?
โรคภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic Dermatitis) ในสุนัขเกิดจากปฏิกิริยาภูมิแพ้ของร่างกายต่อสารก่อภูมิแพ้ต่าง ๆ เช่น ฝุ่น ไร ขนหรือเกสรพืช สุนัขที่เป็นโรคนี้มักจะแสดงอาการคันอย่างรุนแรง เกาบ่อยจนเกิดแผลหรือผิวอักเสบ บางรายมีผื่นแดง ติดเชื้อแบคทีเรียหรือยีสต์แทรกซ้อนได้ง่าย สายพันธุ์สุนัขบางชนิดมีแนวโน้มเป็นโรคนี้มากกว่าพันธุ์อื่น โรคนี้มักเป็นเรื้อรัง มีช่วงกำเริบและทุเลาสลับกันไป การจัดการโรคต้องทำอย่างต่อเนื่องทั้งการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้และการใช้ยาบรรเทาอาการ
เซลล์ต้นกำเนิด Mesenchymal (MSC) จากไขมันคืออะไร?
เซลล์ต้นกำเนิด หรือที่มักเรียกว่า “สเต็มเซลล์” คือเซลล์พิเศษชนิดหนึ่งที่มีความสามารถในการแบ่งตัวสร้างเซลล์ใหม่และเปลี่ยนไปเป็นเซลล์ชนิดอื่น ๆ ในร่างกายได้ เซลล์ต้นกำเนิดชนิดมีเซนไคม์ (Mesenchymal Stem Cell – MSC) คือสเต็มเซลล์ประเภทหนึ่งที่พบได้ในเนื้อเยื่อหลายแห่ง เช่น ไขกระดูก ไขมัน และสายสะดือ สำหรับการรักษาภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัข มักจะใช้ MSC ที่ได้จากเนื้อเยื่อไขมันของสุนัข (เรียกว่า Adipose-derived MSC) เพราะการเก็บไขมันทำได้ง่ายและเซลล์ชนิดนี้สามารถเพิ่มจำนวนได้ดีในห้องปฏิบัติการ อีกทั้งมีงานวิจัยรองรับหลายรายงาน
MSC จากไขมันมีคุณสมบัติพิเศษในการหลั่งสารที่ช่วยลดการอักเสบและปรับการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันให้สมดุลมากขึ้น เซลล์เหล่านี้เปรียบเสมือน “หมอธรรมชาติ” ตัวจิ๋วที่เมื่อฉีดกลับเข้าสู่ร่างกายแล้ว จะไปช่วยซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่เสียหายและลดปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่มากเกินไป ด้วยเหตุนี้ สเต็มเซลล์จากไขมันจึงถูกมองว่าเป็นเครื่องมือใหม่ในการรักษาโรคผิวหนังอักเสบภูมิแพ้ในสุนัขที่ตรงจุดกว่าการให้ยาแบบเดิมซึ่งแค่บรรเทาอาการ
แนวทางการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดในสุนัข
ในการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิด สัตวแพทย์จะเริ่มจากการเก็บตัวอย่างไขมันจากสุนัข อาจเก็บจากบริเวณที่มีไขมันสะสมใต้ผิวหนัง (เช่น บริเวณสะโพกหรือช่องท้อง) โดยขั้นตอนนี้มักทำภายใต้การวางยาสลบ จากนั้นนำเนื้อเยื่อไขมันไปผ่านกระบวนการในห้องปฏิบัติการเพื่อคัดแยกและเพิ่มจำนวนเซลล์ต้นกำเนิด ชนิดมีเซนไคม์ ออกมา เมื่อได้ปริมาณเซลล์ที่เพียงพอแล้ว สัตวแพทย์จะนำเซลล์เหล่านี้มาฉีดกลับเข้าสู่ร่างกายสุนัขผู้ป่วย
การให้สเต็มเซลล์ สำหรับภาวะนี้ทำได้ 2 วิธี ได้แก่ การให้ผ่านทางเส้นเลือดดำ หรือฉีดเข้าทางกล้ามเนื้อ ซึ่งสเต็มเซลล์จะกระจายไปทั่วร่างกาย สามารถออกฤทธิ์ทั่วถึงระบบภูมิคุ้มกัน โดยแผนการรักษาของทั้ง 2 วิธีมีความแตกต่างกัน ขึ้นกับการพิจารณาของสัตวแพทย์และลักษณะโรคผิวหนังของสุนัข
ขั้นตอนทั้งหมดนี้มักใช้เวลาหลายสัปดาห์ เนื่องจากต้องรอการเพาะเลี้ยงเซลล์ให้ได้จำนวนมากพอก่อนนำมารักษา ระหว่างนี้สุนัขอาจยังคงต้องได้รับการดูแลด้วยวิธีมาตรฐานไปพลาง ๆ เช่น ใส่ปลอกคอกันเลีย กินยาแก้คันหรืออาบน้ำยา ตลอดจนรักษาด้วยสเต็มเซลล์สิ้นสุดและมีอาการดีขึ้น
งานวิจัยล่าสุดจากต่างประเทศ
มีงานวิจัยในต่างประเทศหลายชิ้นที่สนับสนุนประสิทธิภาพของการใช้สเต็มเซลล์จากไขมันในการรักษาภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัข ข้อมูลเหล่านี้ช่วยยืนยันว่าแนวทางนี้ไม่ได้เป็นเพียงความหวังลม ๆ แล้ง ๆ แต่มีหลักฐานวิทยาศาสตร์รองรับจริง:
ลดการอักเสบและปรับสมดุลภูมิคุ้มกัน: งานวิจัยปี ค.ศ. 2023 จากประเทศเกาหลีใต้ในสุนัขที่ถูกกระตุ้นให้เกิดภูมิแพ้ผิวหนัง พบว่าสุนัขกลุ่มที่ได้รับการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดจากไขมันนั้นมีเซลล์อักเสบชนิดอีโอสิโนฟิล (eosinophil) ลดลง และมีจำนวนเซลล์ทีเรกกูเลเตอร์ (Treg ซึ่งเป็นเซลล์ภูมิคุ้มกันชนิดควบคุม) เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับเซลล์ นอกจากนี้ค่าสารภูมิแพ้ในเลือดอย่างอิมมูโนโกลบูลินอี (IgE) และสารก่อการอักเสบอย่างพรอสตาแกลนดิน E2 ก็ลดระดับลงอย่างมีนัยสำคัญหลังได้รับเซลล์ต้นกำเนิด ข้อมูลนี้แสดงให้เห็นว่า MSC จากไขมันสามารถออกฤทธิ์ลดปฏิกิริยาภูมิแพ และลดการอักเสบของอาการที่ผิวหนังได้จริง
ข้อมูลอ้างอิง
https://www.frontiersin.org/journals/veterinary-science/articles/10.3389/fvets.2023.1201382/full
อาการคันและผิวหนังดีขึ้นในทางคลินิก: การศึกษานำร่องในปี ค.ศ. 2019 เป็นต้นมาจากประเทศสเปน ได้ให้สเต็มเซลล์กับสุนัขที่เป็นโรคภูมิแพ้ผิวหนัง มากกว่า 30 เคส ซึ่งพบว่า สุนัขส่วนใหญ่มีอาการคันลดลงอย่างชัดเจนภายใน 1 เดือนหลังการรักษา และผื่นผิวหนังตามร่างกายก็ค่อย ๆ ดีขึ้น โดยหลังผ่านไป 2 เดือน ทำให้สามารถลดปริมาณของยาที่ใช้ลงไปได้ โดยไม่กระทบต่อคุณภาพชีวิตของสุนัข ที่สำคัญคือผลดีจากสเต็มเซลล์นี้สามารถคงอยู่ได้นานประมาณ 3–6 เดือน ก่อนที่อาการจะเริ่มกลับมาเป็นอีกเล็กน้อย ซึ่งนับว่าเป็นข่าวดีสำหรับเคสที่รักษายาก
ข้อมูลอ้างอิง
https://www.veterinaryworld.org/Vol.12/November-2019/8.pdf
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7521806/
ประโยชน์และความปลอดภัยของการรักษาด้วยสเต็มเซลล์
ประโยชน์ที่น่าสนใจ: การรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดมีจุดเด่นคือเป็นการรักษาที่ต้นเหตุระดับเซลล์ โดยเน้นปรับการตอบสนองของภูมิคุ้มกันให้สมดุล แทนที่จะเน้นกดการอักเสบแบบหักดิบเหมือนยาสเตียรอยด์ ดังนั้นจึงอาจลดความจำเป็นในการใช้ยากดภูมิคุ้มกันหรือสเตียรอยด์ในระยะยาว ทำให้อาการข้างเคียงจากยาเหล่านั้นลดลงด้วย อีกทั้งเซลล์ต้นกำเนิดยังช่วยซ่อมแซมเนื้อเยื่อผิวหนัง ทำให้สภาพผิวของน้องหมาฟื้นฟูได้เร็วขึ้น เจ้าของหลายคนหวังว่าการรักษานี้จะช่วยให้น้องหมาสบายตัวขึ้นอย่างเห็นได้ชัด และเว้นช่วงการเกิดอาการกำเริบได้นานขึ้น
ความปลอดภัย: หลายคนอาจกังวลว่าการฉีดสเต็มเซลล์เข้าร่างกายสุนัขจะปลอดภัยจริงหรือไม่ จากข้อมูลการวิจัยที่มีอยู่ในขณะนี้ถือว่าน่าพอใจและค่อนข้างอุ่นใจ การศึกษาทางคลินิกต่าง ๆ รายงานผลข้างเคียงที่พบได้น้อยและไม่รุนแรง
การใช้สเต็มเซลล์ (โดยเฉพาะจากไขมัน) ในสุนัขมีความปลอดภัยค่อนข้างสูงเมื่อดำเนินการอย่างถูกวิธี
ความหวังใหม่สำหรับน้องหมาและเจ้าของ
แม้ว่าการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดจะยังถือว่าเป็นนวัตกรรมใหม่และอาจมีค่าใช้จ่ายสูง รวมถึงต้องทำโดยทีมสัตวแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในศูนย์เฉพาะทาง แต่ผลลัพธ์ที่ได้นับว่าน่าประทับใจและให้ความหวังใหม่กับทั้งสัตวแพทย์และเจ้าของสัตว์เลี้ยง ในอนาคตอันใกล้นี้ เทคโนโลยีสเต็มเซลล์อาจกลายมาเป็นส่วนหนึ่งของมาตรฐานการรักษาโรคภูมิแพ้ผิวหนังในสุนัข ช่วยให้น้องหมาที่เคยทรมานจากอาการคันเรื้อรังมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นโดยไม่ต้องพึ่งพายาแก้แพ้ หรือยากดภูมิคุ้มกันตลอดเวลา การที่เราได้เห็นพัฒนาการของสุขภาพสัตว์เลี้ยงผ่านวิทยาการใหม่นี้ ถือเป็นสัญญาณที่ดีว่าเรากำลังก้าวเข้าสู่ยุคที่การรักษาใหม่ในสัตวแพทย์สามารถมอบคุณภาพชีวิตที่ดีกว่าให้กับเพื่อนรักสี่ขาของเราอย่างแท้จริง
